Mustafa AŞKAR, Son Dönem İskilipli Âlimler, Palet Yayınları, Konya 2024,  329 s.

Pek çok ilmî disiplinde, o ilim dalında öne çıkmış şahsiyetlerinin hayat hikâyelerinin, hâl tercümelerinin ele alındığı eserler yazılmıştır. Hal tercümelerinin ele alındığı bu kitaplar sadece bulunduğu ilim alanı cihetinden değil, tarih ilmi açısından da en önemli kaynaklar arasında sayılmaktadır. Dolayısıyla tarihin hafızası mesabesinde olan bu eserlerdeki şahsiyetler büyük bir önemi haizdir.

Günümüzde, sûfî ve âlim biyografilerini ele alan pek çok eser yazılmıştır. Ancak hususen tasavvuf tarihi literatürü ve sufi biyografileri alanında uzman isim; Tasavvuf Tarihi alanının önemli bir akademisyeni olan Prof. Dr. Mustafa Aşkar Hoca'mızın bu alanda yaptığı çalışmalar önemli bir hizmettir. Hoca'mızın en son neşredilen Son Dönem İskilipli Âlimler isimli eseri, son dönem ile günümüz arasındaki köprü şahsiyetleri tanıtma açısından alanında önemli bir boşluğu dolduracaktır.

Biyografi yazıcılığının önemli bir alanı da şehir biyografileridir. Yazar bu eserde de 1800 yılından günümüze kadim bir tarih ve medeniyet merkezi; 'ilim ve hilim' şehri olan İskilip'in öne çıkan âlimlerinin biyografileri son derece dikkatli ve akademik bir titizlikle ele alınmıştır. Eserin ortaya çıkış serüvenini yazar şu cümlelerle ifade etmektedir: 'Bu çalışmamızda ele alınan zevât-ı kiram hakkındaki bilgiler, yazılı kaynaklar başta olmak üzere, kısmen kendi çocukları, daha çok torunlarına dayalı bilgilerden oluşmuştur. Biz de üçüncü kuşakla beraber, bu bilgiler toprağın altına girmeden, 2000'li yıllardan itibaren ele aldığımız bu şahısların biyografilerini önce akademik olarak inceledik. İlahiyat fakültemizin öğrencilerine mezuniyet tezi olarak verdik. Ardından adı geçen zevâtın ailelerine öğrenciler göndererek bu zatlar hakkında geniş röportajlar yaptırdık. İlaveten hakkında araştırma yapılan zâtlardan Diyanet personeli olanların, Diyanet İşleri Başkanlığı arşivinde bulunan sicil dosyalarına ulaştık. Dosyalarda özellikle bu zevâtın farklı dönemlerdeki fotoğraflarına, atama, tayin ve hac görevleri gibi özel bilgilerine ulaştık. Bunlar bizim için son derece güvenilir ve zengin bilgiler oldu. Neticede 'elhamdülillah- ortaya böyle bir eser çıktı.' (Aşkar, Son Dönem İskilipli Alimler, Önsöz)

Eseri önemli kılan bir diğer husus: biyografileri ele alınan âlimlerin pek çoğunun hem Osmanlı'nın son dönemini hem de Cumhuriyet yıllarını yaşamış olmasıdır. Bu şahısların hâl tercümeleri yakın tarihimizi daha iyi tanıma açısından hiç şüphesiz faydalı olacaktır. Eserde biyografileri ve hayat hikâyeleri ele alınan 35 şahsiyet şunlardır: Hacı Ömer Efendi, Şeyh Hacı Mustafa Efendi, Mehmet Arif Efendi, Mehmet Hilmi Efendi, Kutuğunlu Abdullah Efendi, İsmail Hakkı Efendi, Cıncıllı Mehmet Efendi, Serbestzâde Ahmet Hamdi Bey, Kürt Hacı Mustafa Efendi, Kestefzâde Emin Efendi, Mehmet Dilek, Mehmet Münir Çağıl, Hacı Veli Hafız Efendi, İskilipli Atıf Efendi, Ali Galip Köstekçi, Kuzköylü Mehmet Efendi, İskilipli İbrahim Ethem Efendi, Osman Kalfa, Ali Fikri Efendi, Hacı Hüseyin Efendi, İsmail İpekçi, Dr. Ziya Talat Çağıl, Ahmet Hamit Çağıl, İsmet Şahinbaş, Mekkeli Ömer Efendi, Prof. Dr. Orhan Münir Çağıl, Mustafa Deliküçük (Karavapur), Şaban Panal, Mustafa Atıcı (Sarı İmam), Mustafa Avşar (Tavukçu Hoca), Mürsel Şahinbaş, Ahmet Hamdi Ertekin, Faik Şahinbaş, Prof. Dr. Mücteba Uğur, İsmail Aktaş.

Biyografileri ele alınan 35 zâtın bir kısmı farklı meşrepten olmakla birlikte 20'sinin Nakşibendi müntesibi olması câlib-i dikkattir. Okuyucu eseri okurken bu şahsiyetlerin ilim, irfan, tebliğ, irşad için çektiği sıkıntılarla beraber, yakın tarihimizde zulme maruz kalmış bazı âlimlerin yaşadığı ızdırapları da görmüş olacaktır. Âlim, fâzıl ve irfan ehli olan bu mazlum insanlar, yâd-ı cemille ve hayırla anılmaktadır. Zulmedenler ise Firavunlarla, Nemrutlarla birlikte kıyamete kadar lanetle anılacaklardır.

'Kim bir müminin hayatını yazarsa, sanki ona hayat vermiş gibidir. Kim de o müminin hayatını okursa, sanki onu hayattayken ziyaret etmiş gibi olur.' 'Salihlerin anıldığı yere rahmet iner.' düşüncesi ve niyetiyle; büyük bir emek neticesinde ortaya çıkan bu çalışmanın okuyucular açısından bilgi, tarih ve kültür bahçesi; yazarı için de sadaka-i câriye olmasını Cenâb-ı Hakk'tan niyaz ederiz. Rabbimiz, eserin müellifine bereketli bir ömür ihsan eylesin efendim.

Vahit GÖKTAŞ