Habib-i Neccar'da Tebliğ ve Cennete Dâvet[1]

Giriş

Emr-i bi'l-ma'ruf nehy-i ani'l-münker yani “iyiliği emretmek kötülükten nehyetmek” ve tebliğ görevi sadece yetişkin ve alimlerin görevi değil; tüm Müslümanların vazifesidir. Dolayısıyla herkesin bildiği kadarıyla tebliğ yapması ve muhatapları haramlardan sakındırmaya çalışması vaciptir, dinimizin bir emridir. Eğer bu şekilde olmazsa haram ve günahlar gitgide yaygınlaşmakta, insanlar şirk ve küfre saplanıp kalabilmektedirler. Bu durum zamanla normalmiş gibi görülebilmektedir. Toplumda yayılan yangın herkesi kuşatabilmektedir.

Kur'an-ı Kerim'de altmışın üzerinde ayet tebliğ ve emr-i bi'l-ma'ruf ile ilgilidir.[2] Bu ayetlere baktığımızda Allah u Teâlâ'nın tebliğ ve emr-i bi'l-ma'ruf'a ne kadar ehemmiyet verdiğini görebiliyoruz. Allah Teâla ayet-i kerimede şöyle buyurmaktadır: “Ben gerçekten (Müslümanlardanım) deyip salih amel işleyip Allah'a çağıran kimseden daha güzel sözlü kim vardır?”[3] Bir başka ayet-i kerime'de Allah Teâlâ şöyle buyurmaktadır:  “Habîbim sen kolaylığı sağlayan yolu tut. İyiliği emret, cahillerden yüz çevir.”[4]

Peygamber Efendimiz'in pek çok hadis kaynağında geçen şu hadisi konunun önemine ayrıca dikkat çekmektedir: “Sizden kim kötü bir iş yapıldığını görürse onu eliyle düzeltsin. Buna gücü yetmiyorsa dili ile engellesin. Buna gücü yetmiyorsa kalbiyle buğz etsin. Bu imanın en zayıf derecesidir.” (Müslim, Tirmizi.) Tebliğ sahabe-i kiram'ın da hal ve kal olarak hiç bir zaman bırakmadıkları bir faaliyet olmuştur. Onlar tevhid mesajını insanlarla buluşturdukları ölçüde kendilerini mutlu hissetmişlerdir.

Tebliğ ve irşaddan uzak durmanın da ayrıca mesuliyeti vardır. Bu durumu Ebu Hüreyre (r.a.) şöyle anlatır: “Kıyamet gününde bir kişinin yakasına hiç tanımadığı biri yapışır. Adam “Benden ne istiyorsun? Ben seni tanımıyorum.” der. Yakasına yapışan kişi de: “Dünyada iken beni hata ve çirkin işler üzerinde görürdün de, ikaz etmez, beni o kötülüklerden alıkoymazdın” diyerek o kişiden davacı olur.”[5]

Bir Davetçi Olarak Habib-i Neccar

Habib-i Neccar Hazretleri[6] ise tebliğ görevini yerine getirmek için putperest bir toplumda tevhid inancını anlatmış ve savunmuştur. Bunun yanında o, gelen davetçilere destek olarak tebliğ ve irşad yolunda gayret gösterenlere destek olmanın da Allah'a itaaat olduğu bilinci içerisinde fedakarlıkta bulunmuştur. Putperest Antakya halkına gönderilen ve halka davette bulunan Hz. İsa (a.s)'ın iki elçisini desteklemek üzere koşarak gelen ve insanları uyaran Habib-i Neccar, canı pahasına bu davetçilere en güzel desteği vermiştir. Bu husus Yasin suresi 13 ve 30. ayetleri arasında anlatılmaktadır.[7] Allah u Teâlâ şöyle buyurmaktadır: “(Ey Muhammed!) Onlara, o memleket (Antakya) halkını örnek ver. Hani oraya elçiler gelmişti. Hani biz onlara iki elçi göndermiştik de onları yalancı saymışlardı. Biz de onlara üçüncü bir elçi ile destek vermiştik. Onlar, "Şüphesiz biz size gönderilmiş elçileriz" dediler.  Onlar şöyle dediler: "Siz de ancak bizim gibi insansınız. Rahman hiçbir şey indirmemiştir. Siz sadece yalan söylüyorsunuz." (Elçiler ise) şöyle dediler: "Bizim gerçekten size gönderilmiş elçiler olduğumuzu Rabbimiz biliyor. Bize düşen ancak apaçık bir tebliğdir.”[8]

Ayet-i kerimede açıkça vurgulanan tebliğ ve davet hususu yukarıda da belirttiğimiz gibi tüm mü'minler üzerine bir vazifedir. Bu görevi yerine getirirken bazı sıkıntı, iftira vb durumlarla karşılaşıldığında ise kişiye düşen sabretmektir. Nitekim Antakya halkı da gelen iki davetçiye beldeye uğursuzluk getirmek gibi bir durumla itham ve iftirada bulunmuşlardır. Ayet-i Kerime'de bu durum şöyle anlatılır: “Dediler ki: "Şüphesiz biz sizin yüzünüzden uğursuzluğa uğradık. Eğer vazgeçmezseniz sizi mutlaka taşlarız ve bizim tarafımızdan size elem dolu bir azap dokunur.” Elçiler de, "Uğursuzluğunuz kendinizdendir. Size öğüt verildiği için mi (uğursuzluğa uğruyorsunuz?). Hayır, siz aşırı giden bir kavimsiniz" dediler.”[9]

Habib-i Neccâr, gelen davetçilere halkın hakaret ettiğini ve kötü muamelede bulunduğunu duyar. Koşarak şehre gelir ve halka bazı uyarılarda bulunur. Burada öne çıkan başlıklar şunlardır:

“Elçilerin sözünü tasdik ve destek.” “Davetçinin davet ettiği kişiden her hangi bir menfaat gözetmeden sadece Allah rızası için davette bulunması.” “Yaratan'a kulluk ve ibadete vurgu, sadece dille değil; mal can ve herşeyle tebliğ.” “Ölüm ve ahiret.” “Tevhid” “Allah'ın iradesinin dışında hiçbir şeyin olmayacağı.” Ayet-i Kerimelerde bu husus şöyle anlatılır: “Şehrin öbür ucundan bir adam koşarak geldi ve şöyle dedi: "Ey kavmim! Bu elçilere uyun.  Sizden hiçbir ücret istemeyen kimselere uyun, onlar hidayete erdirilmiş kimselerdir. Hem ben, ne diye beni yaratana kulluk etmeyeyim. Oysa siz de yalnızca ona döndürüleceksiniz. Onu bırakıp da başka ilahlar mı edineyim?  Eğer Rahman bana bir zarar vermek istese, onların şefaati bana hiçbir fayda sağlamaz ve beni kurtaramazlar. O taktirde ben mutlaka açık bir sapıklık içinde olurum. Şüphesiz ben sizin Rabbinize inandım. Gelin, beni dinleyin!" [10]

Ölümden Korkmayan ve İncinmeyen Habib-i Neccar

Habib-i Neccar'la alakalı ayet-i kerimelerde vurgulanan bir diğer husus ise kavmi tarafından şehit edilmesidir. Can, insana Allah tarafından verilen bir emanettir. Şehitler ise diridirler ve Allah tarafından ikramla karşılanmaktadırlar. Davetçi, hassaten peygamberler ve sahabe-i kiram örneğinde de olduğu gibi kendisine emanet verilen canını Allah yolunda vermekten çekinmemelidir. Bir diğer önemli nokta ise Habib-i Neccar'ın kavmi hakkındaki iyi niyet temennileridir ve onları affetmesidir. Peygamber Efendimiz (s.a.v) taif'te kendisini taşlayan Taif'lileri affetmiş ve İslam'la şereflenmeleri için dua etmiştir. Yine O, Hz. Hamza'yı şehit eden Vahşi'yi affetmiştir. Kızı Zeynep'i hamile vaziyetteyken devesinden düşüren Hebbâr b. Esved'i Müslüman olduktan sonra affetmiştir. Habib-i Neccar'da kavminin kendisine yaptığı zulme ragmen onları affetmiş ve “keşke kavmim benim ikram edilenlerden olduğumu bilseydi” demiştir. Bu durum ayet-i kerimede şöyle anlatılır: “(Kavmi onu öldürdüğünde kendisine): "Cennete gir!" denildi. O da, "Keşke kavmim, Rabbimin beni bağışladığını ve beni ikram edilenlerden kıldığını bilseydi!" dedi.” Nitekim Habib-i Neccar örneği ve Peygamber Efendimiz'in hayatı, tebliğ yapan kişinin, muhatabın eza cefa, alay, kınama vb. verdiği sıkıntılardan incinmemesi, kırılmaması; sadece Allah'a sığınıp Allah Teâla'nın rızasını gözetmesi gerektiğini ortaya koyan en güzel misallerdir.  

Sonuç

Netice itibariyle tebliğ ve irşad sadece alimlerin değil her Müslümanın gücü nispetinde görevidir. Bununla birlikte tebliğde şu hususlar ön plana çıkmaktadır: Kişi önce nefsine emretmeli, yapmadığı şeyi söylememelidir. Faydalı ise konuşmalı faydasız konuşmadan uzak durmalıdır. Allah'ın yardımı ile bu işe girişmelidir. Nefsinin şerrinden, şeytanın hilesinden, kibirden enaniyetten, riyadan Allah'a sığınmalıdır. Ücret ve menfaat mukabilinde tebliğ yapmamalıdır. Habib-i Neccar'da tebliğ ve irşad'la ilgili Kur'an-ı Kerim'in kalbi olan Yasin Sûresi'nde anlatılan en güzel misallerden biridir. O, kavmini Rasülüllah (s.a.v) gibi ve diğer Rasül ve Nebiler gibi irşad ve tebliğ ile Cennet'e davet etmiştir.

[1] Bu tebliğ 24.05.2014 tarihinde Antakya'da “Her Yönüyle Habib-i Neccar” başlıklı sempozyumda sunulmuştur.

[2] Zekeriyya Kandehlevi, Fezail-i Amal (Ashab-ı Kiramdan Örneklerle Müslüman Şahsiyeti), Risale 1997, ss. 210-211.

[3] Fussilet, 33, Tebliğle ilgili diğer birkaç ayet-i kerime ise şunlardır: Zariyat, 55 Taha, 132, Lokman, 17, Ali İmaran, 104, 110, Nisa, 114.

[4] Araf, 7/199.

[5] Münziri, et-Tergib ve't-Terhib, Beyrut, 1417, III, 164/3506.

[6] Habib-i Neccar'ın Hayatı ile ilgili geniş bilgi için bkz. Yasin Yılmaz, İslam Kaynaklarına Göre Ashab-ı Karye ve Habib Neccar, Semih Ofset, Nisan 2013; Mehmet Sılay, Hatay Evliyaları, Keşif Yayınları, Ankara 2002.

[7] Habib-i Neccar örneğinde olduğu gibi Kur'an-ı Kerim'de Firavun ailesinden iman eden ve Musa (a.s)'ı Firavun'a karşı destekleyen ve savunan bir mü'min şahsiyetten de örnek olarak bahsedilmektedir. Bu husus Mü'min Suresi 23-46. ayetler arasında ele alınmaktadır.

[8] Yasin, 36/13-17.

[9] Yasin, 36/18-19.

[10] Yasin, 36/20-25.