Mevlana'nın rubailerinde kullandığı aşk ve şarap ne anlama geliyor?
Mevlana şarap içmezdi. O şarap başka şaraptır. İslam edebiyatı içerisinde gelişen rubai nazım şeklinin temel konusu aşk ve şaraptır. Ancak bu aşk, ekseriyetle ilahi aşktır. Şarap ise, çoğu kere insan-ı kamil sohbeti, aşığı vecde getiren Kur'an ve musikî dinleme anlamında sema ve ilahi varidatlara vesile olan tefekkürdür. Bu meyanda en çok rubaileriyle tanınan ve şaraptan çokça söz eden Ömer Hayyam'dır. Mevlana çokça rubai yazmıştır ve bu rubailerinde diğerleri gibi, aşk ve şarabı konu edinmiştir.
Peki şarap simgesi neden bu kadar sık kullanılıyor?
Esasen İslam edebiyatı içerisinde şaraba imgesine sıkça başvurulmasının temel kaynaklarından birisi Kur'andır. Çünkü çok açık bir biçimde Kur'an'da şarap içmek inananlar için yasaklanırken, cennette salih ve muttakilerin içecekleri şaraptan söz edilir. Takdir edersiniz ki, bu şarap başka bir şaraptır.
Mevlana'nın rubailerinde dile getirdiği şarap, aşk şarabıdır. O bir aşk ve vecd adamıdır. Yoksa ayyaş ve orada burada sarhoşça gezinen bir Mevlana yoktur.
Konya meselesine gelirsek… Mevlana'nın Konya'sı ile bugünkü Konya farklı mı?
Mevlana, kendi isteği ile Belh'ten kalkıp Konyaya gelmemiştir. Bu yolculuğa çıktıklarında henüz küçük bir çocuktur. Babası bir kısım siyasi meseleler yüzünden Belh'i terk ediyor… Ama o dönemin Belh'i bugün yok. Horasan bölgesinin en önemli kültür ve ilim merkezlerinden biri olan bu şehirde büyük filozoflar, İbrahim Ethem gibi rind sufiler ve Ömer hayam gibi şairler yetişmiştir. Kaldı ki, Mevlana'nın yaşadığı dönemdeki Belh ile Konya arasında dini kültürel durumu tasvir edecek yeterli bilgilere de sahip değiliz. Fakat şurası kesindir ki, Mevlana kendisi değil, ailenin küçük bir üyesi olarak Belh'ten çıkmıştır.
Bana sorarsanız, Belh doğuda İslam'ın önemli merkezlerinden birisidir. Konya ise, gelecek vadeden bir şehirdir… Selçuklu'nun Anadolu'daki merkezi. Bu bakımdan Konya, hem ekonomik ve sosyal açıdan, hem de yeni açılımlar, yeni hizmet alanları ve yeni ufuklar için cazibe merkezidir. Hadiseye böyle bakmak gerektir.
Şehirler de değişiyor… Tıpkı insanlar gibi. İnsan değişiyor, dönüşüyor. Bu şehre de yansıyor. Yahut şehir insanı değiştiriyor. Elbette Konya da değişmiştir. Şehir kültürü de değişmiştir. Ama , "eskiden Konya'da şarap içilirdi, şimdi içilmiyor" şeklindeki bir yaklaşım, bilimsel anlayışa uymaz. Elimizde eskiyle yeniyi karşılaştıracak istatistikî verilerden mahrumuz. Eskiden her sokak başı meyhane mi vardı? Gerçekten bugün Konya'da şarap içilmiyor mu? Genelleyici ifadeler bilimsel bakışa uymaz.
Öte yandan, bana sorarsanız, Konya gerçekten değişmiştir; Mevlana'yı yetiştiren, Konevi'yi yetiştiren, ilim ve irfan merkezi olan Konya bugün eskileri tüketmekle meşguldür. Konya'da Mevlana'yı anlayacak, anlatacak yeni fikir ve düşünce adamları, şairler, ilim ve sanat adamları yetişmeli… Sadece Konya mı? Bütün kadim şehirlerimizde tüketimin öne çıktığını görüyoruz. Bu neden kaynaklanıyor? Bu sorunun tabi pek çok cevabı vardır. Ama bana sorarsanız şehrin tarihini ve kültürel birikimini göz ardı eden bir anlayışımız var. Toptancıyız. Tüketiciyiz. Bu anlamda, doğrudur, Konya da eski Konya değildir.
Mevlana'yı doğru anlayabiliyor muyuz?
Mevlana gibi büyük bir kamil ve bilge insan bu topraklarda yaşamış, eserler vermiştir. Ne yazık ki, bizler onun mirasını, geride bıraktığı eserleri anlama konusunda pek gayretli olduğumuzu söyleyemem. Çoğu kimse Mevlana'yı anlamak yerine ona kendi doğrularını söylettiriyor. Onu anlama gayretinde olsak, insanı seveceğiz, tabiatı seveceğiz. Mevlana'nın şiir diline vakıf olmak, onun beslendiği kaynakları bilmek ve anlamaktan geçer. Nitekim Mevlana'nın şarabı, bitmeyen tükenmeyen bir şaraptır. O şarap bilgidir, hikmettir.
iyibilgi.com
