Mevlânâ üzerine Türkiye'de ve dünyada yapılan çalışmaları yan yana dizdiğinizde uzunca bir yolu andıracak bir manzara ortaya çıkacaktır şüphesiz. Özellikle Batı'da onun eserleri üzerine yapılan akademik ve kuşatıcı çalışmalar meraklısı için büyük bir hazine niteliğinde. Chicago Üniversitesi profesörlerinden Franklin D. Lewis'in Mevlânâ'nın hayatını enine boyuna anlattığı Rûmî, Past and Present, East and West: The Life, Teachings and Poetry of Jalâl adlı hacimli kitap Mevlânâ , Geçmiş ve Şimdi, Doğu ve Batı adıyla Türkçede. Eser, Batı'da Mevlânâ üzerine yazılmış en kapsamlı çalışmalardan. 789 sayfalık bu biyografi Mevlânâ 'nın fikirleri ve eserleri adına bir antoloji niteliğinde. Mevlânâ 'nın edebiyat, müzik, güzel sanatlar ve manevi hayat üzerine bıraktığı etkilerin izini süren Lewis kitabında, Mevlânâ'nın hem İslam aleminde hem de Batı'da gerek şiirlerinin gerekse fikirlerinin nasıl algılandığını derinlemesine inceliyor.

Türkçe eserleri de incelemiş

Kitap Amerika'da ele avuca sığmaz Mevlânâ ilgisini, Mevlevilikle ilgili haberleri inceleyerek başlıyor. Lewis eleştirilerini açıktan yaparken bir anlamda okuru gölgeden yavaş yavaş ışığa çıkarıyor. Mevlânâ hakkında Batılı yazarların kaleme aldığı eserleri iyi bilen yazar, Türkçede yayımlanan eserleri de derinlemesine incelemiş. Lewis kitabı için şöyle diyor: "Mevlânâ üstüne yapılan yayınların giderek büyüyen kütlesini aydınlatmaya, tarihsel Mevlânâ'nın onun etrafında gelişen mitlerin ve düşüncelerin İslam dünyasında ve Batıda nasıl algılandığının tarihine, özellikle de son yıllarda artan popülerliğine ışık tutmaya çalışmaktadır. Mevlânâ hakkındaki bilgilerin son durumunun bir özetini, onunla ilgili kitaplar ve eserlerinin çevirilerinden oluşan bir kaynaklar rehberinin yanı sıra, hayatına ve yarattığı etkiye tarihsel bir bakışı içeriyor."

Kitap beş ana bölümden oluşuyor. Kimi bölümler bağımsız olarak okunabilir. Mevlânâ'nın babası Bahaeddin Veled ve onun çevresi, eğitimi ve mânevî gelişimi, İslam dünyasında Mevlânâ ve Mevlevîler, Mevlevîhaneler, Mevlevîlik tarihi ve diğer tarikatlarla ilişkileri, Mevlevî semâ, zikir ve merâsimleri çeşitli konu başlıklarından. Lewis kitabın son bölümünde ise Batı dünyasındaki Mevlânâ çalışmalarını ele alıyor. Mevlânâ hakkındaki tartışmalar ve çekişmelere de değinerek okuru hem konudan haberdar ediyor hem de tartışmalardaki yanlışları düzeltmeye çalışıyor.

Lewis'in asıl şaşırtıcı tarafı yolu Mevlânâ'dan geçen her şeyi ele alması ve ona dair verilen eserlere eleştirel bir gözle bakması. Dili akademik bir hantallıktan uzak, okuru gittikçe içine çekiyor. Lewis, Mevlânâ'nın yeryüzündeki tüm izlerinin peşine düşmüş adeta. Mevlânâ'nın artık bir endüstri haline geldiği ehlince malum. Lewis, Mevlânâ'yı bu sisli alandan çıkararak okuru engin ve aşk dolu mutasavvıfın şiirle örülmüş dünyasına bırakıyor. Özellikle son dönemlerde yayımlanan, Mevlânâ'yı ve aşkı anlattıkları iddiasındaki kitaplardan bunalan okurlara Lewis'ın eseri iyi gelecektir. Kitap Mevlânâ'nın aşk dolu iklimini tanımak isteyenler için vazgeçilmez bir başucu kaynağı.

KENAN KARASU - Kitap Zamanı